در این مقاله در مورد راه‌های تشخیص مجلات کم اعتبار نامعتبر و جعلی چیست؟

ابتدا بایستی ببینیم معنی دقیق این عبارات چیست و چگونه اعتبار یک مجله را تشخیص دهیم. مجلات کم اعتبار و بی اعتبار با مجلات جعلی متفاوت هستند. هر ارگانی برای خود لیستی از مجلات جعلی یا بلک لیست دارد لذا ما باید ببینیم که مقاله را به چه ارگانی قرار است ارسال کنیم. برای مثال اگر یک دانشجوی دکتری در خارج از کشور مدرک گرفته باشد و برای تأیید آن بخواهد اقدام کند باید به وزارت علوم مراجعه کند. وزارت علوم در اینگونه موارد به بلک لیست‌های خودش استناد می‌کند، در واقع مواردی که در سایت MSRT است. فردی می‌خواهد دفاع دکتری انجام دهد، دانشگاه آزاد، لذا دانشگاه آزاد نیز به بلک لیست‌های خود رجوع می‌کند.

فرد دیگری دانشجوی دانشگته دولتی است، مثلاً دانشگاه شهید بهشتی، که این دانشگاه نیز بلک لیست خود را دارد. دانشگاه پیام نور هم از این قاعده مستثنی نیست و به بلک لیست‌های مورد قبول خود اتکا می‌کند. فردی قصد اپلای دارد باید ببیند که از نظر آن‌ها چه مجلاتی مطرود هستند. در هنگام اپلای، مجلاتی که در ISI و Scopus و PubMed نمایه شده‌اند و جعلی نیستند مورد قبول هستند. بنابراین این  موضوع خیلی مهم است که ابتدا بلک لیست مستقیم آن ارگانی را پیدا کنیم که قطعاً در سایتشان دارند.

مجلات کم اعتبار و بی اعتبار مجلاتی هستند که فرض کنید دانشگاهی اعلام می‌کند که برای قبول مقاله از دانشجو باید حداقل Q2 SJR یا JCR باشد لذا مجله‌ای که اسکوپوس باشد اما Q3 باشد از نظر آن دانشگاه بی‌اعتبار یا کم اعتبار برآورد می‌شود ولی این موضوع به این معنی نیست که آن مجله در همه جا بی‌اعتبار باشد یک مجله بسیار خوب با گرید Q3 است.

اما حساب مجلات جعلی جداست. آن‌ها مجلاتی هستند که کلاه‌برداری می‌کنند و در واقع مجلاتی هستند که از اسم مجلات واقعی سوء استفاده کرده و وب سایتی مشابه ایجاد می‌کنند و مشغول جذب مقالات با هزینه بالا می‌شوند که البته بعد از مدت کوتاهی لو رفته و به لیست سیاه افزوده می‌شوند.

در سال 1390 اولین مجله جعلی Archive the science بود که فرد شیادی متوجه شده بود که مجله اصلی به این نام که به زبان فرانسوی بود، فاقد وب سایت است لذا با استفاده از این باگ و ایجاد وب سایت همنام این مجله سوئیسی اقدام به جذب مقالات زیاد با هزینه‌های چاپ بالا در حدود 500 الی 600 دلار کرده بود. متأسفانه بیش از 2000 دانشجو و استاد ایرانی در دام این مجله افتادند ولی چون ابتدای کار بود، تشخیص این موضوع سخت بود اما به تدریج این‌ها شناسایی شدند.

تا به اینجا متوجه شدیم مجله جعلی و کم اعتبار چیست، مجله کم اعتبار ممکن است برای ارگان دیگری دارای اعتبار کافی و لازم باشد اما مجلات جعلی از دید همه ارگان‌ها نامعتبر و غیر قابل قبول هستند.

به طور خلاصه 6 روش برای تشخیص مجلات پیشنهاد می‌کنیم:

1. اینکه ما عنوان دقیق مجله را به همراه کد ISSN شماره 8 رقمی گوگل کنیم. قطعاً در نتایج اولیه مجله اصلی نشان داده می‌شود. بنابر این اگر سایتی ادعا کرد که مربوط به مجله‌ای است، آن‌جا مشخص می‌شود.
2. تیتر مقالات چاپ شده آن مجله را جستجو کنیم و ببینیم که واقعاً گوگل یا گوگل اسکالر و سایر منابع برجسته این مقاله را برای همین مجله نشان می‌دهند یا این که این مجله جعلی است و مقاله را از جای دیگری برداشته و در سایت خود گذاشته است.
3. استفاده از سایت‌هایی که سابقه دامنه را اطلاع می‌دهد. در اینترنت این سایت‌ها به who is معروف هستند. می‌توانیم با استفاده از این سرویس دامنه مجله را جستجو کرده و ببینیم چه زمانی ایجاد شده‌اند. در برخی موارد مثلا دامنه در سال 2022 ایجاد شده اما مقاله سال 2010 دارد. لذا سایت جعلی است.
4. استفاده از سامانه‌های تخصصی که اساتید طراحی کرده‌اند مانند سایت impactfactor.ir که با وارد کردن ISSN مجله وضعیت آن مشخص می‌شود.
5. از همان دیتابیس‌هایی که می‌خواهیم مقاله به آن‌ها ارسال کنیم استفاده کنیم. زیرا خود آن‌ها معمولاً فایل‌های اکسل مجلات قابل قبول ارائه می‌دهند. مجلات سایت‌هایی مثل سایت اصلی تامسون رویترز، اسکوپوس، پابمد، سایت ISE، سایت وزارت علوم، سایت وزارت بهداشت این‌ها همگی بخشی دارند که مشخص کننده بلک لیست یا وایت لیست بودن مجلات است.
6. استفاده از سامانه jcr.isc.ac که با گرفتن نام یا ISSN مجله تمام سابقه آن مجله و مشخصات آن را ارائه می‌دهد. حتی ضریب تأثیر، Impact Factor، Cite Score، شاخص‌های آنی و حتی Cite ها و استنادهایی که به مقالات آن مجله شده است  را نمایش می‌دهد.