مصاحبه تحقیق
کاهن و کانل مراحل اجرای مصاحبه را به شرح زیر بیان کردند:
- تهیه یا انتخاب ابزاری برای مصاحبه (که شامل مجموعهای از سوال‌ها، جملات، تصاویر و... است) و همین طور دستورالعملی برای کاربرد ابزاز
- هدایت مصاحبه (که شامل برانگیختن پاسخ‌دهندگان برای پاسخگویی است).
- ثبت پاسخ‌ها (که ممکن است به وسیله یادداشت‌های قلم و کاغذی، یا وسایل الکترونیکی یا وسایل دیگری صورت‌گیرد).
- کد گذاری پاسخ‌های مصاحبه
- این 5 مرحله سپس توسط تحلیل داده‌ها ئ ارائه گزارش دنبال میشود
انواع مصاحبه
یکی از تفاوت‌های عمده موجود در میان انواع مصاحبه، مربوط به میزان ساخت مصاحبه است، مصاحبه‌ها معمولا در یک پیوستار از ساخت‌دارترین تا بدون ساختا‌ترین وضعیت قرار می‌گیرد. مصاحبه‌هایی که بالاترین ساختار را دارند، معمولاً شامل مجموعهای از سوالهای بسیار مشخصی می‌باشند که برای مصاحبه شونده خوانده میشود و معمولا به همراه مجموعه از گروه پاسخ‌های از قبل تعیین شد می‌باشند. فرم کار و نحو اجرای سوال‌ها برای تمامی مصاحبه شونده‌ها دقیقاً یکسان می‌باشد مصاحبه شونده یکی از پاسخ‌های داده شده را انتخاب میکند و مصاحبه و مصاحبه‌گر آن را در محل خاصی در برگه مصاحبه یادداشت میکند. غالباً از سوالهای باز پاسخ کمتر استفاده میشود.
در سوی دیگر این پیوستار، مصاحبه‌های اکتشافی است که در اینجا مصاحبه‌گر باید در مورد تعدادی از عناوین از پیش تعیین شده در ذهن پاسخ دهنده کاوش کند و توجهی به پرسیدن پرسش‌های خاص به شکل از قبل تعیین شده ندارند. مصاحبه‌گری که از این روش استفاده میکند نه دارای مجموعه استانداردی از سوال‌هاست که باید از پاسخ دهنده پرسیده شود و نه به طبقه‌بندی کردن پرسش‌ها در حول و حوش موضوع می‌پردازد در عوض مصاحبه‌گر جنبه‌های متعدی از نظرات مصاحبه شونده را می‌کاود و موضوعات را آن طور که در گفتگو پیش می‌آیند مطرح میکند. مسائل جالب توجه را دنبال میکند و آنها را مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهد و سعی میکند فرضیه‌های جدیدی را مصاحبه به وجود آورد و آنها را بیازماید.
نوع ابزاری که در تحقیق انتخاب میشود، بستگی به نیاز‌های خاص تحقیق و هدف تحقیق دارد. ماکوبای و ماکوبای (1954) پیشنهاد می‌کنند که ساخت‌ترین مصاحبه‌ها برای آزمون فرضیه‌های خیلی خاص مناسب هستند. در مورد چنین فرصت‌هایی چنین فرض میشود که محقق از اجرای مصاحبه اطلاعات وسیعی از موضوع در دسترس دارد.
اغلب شکل مصاحبه‌هایی که دارای ساخت‌دارترین وضع است، زمانی انتخاب میشود که مصاحبه‌گر تمایل داشته باشد همان اطلاعات اصلی را که خودش قبلاً می‌داند از افراد کسب کند و در ضمن حجم نمونه وسیع باشد. علاوه بر این مصاحبه‌هایی با ساخت بالا بررسی و تحلیل داده‌ها را آسان میکند. در طرف دیگر، مصاحبه‌هایی با ساخت کم بیشتر برای مطالعات اکتشافی و برای مطالعاتی که اطلاعات مفصلی در مورد موضوعات پیچیده و پر جزئیات نیاز است، مناسب می‌باشد.
کانل و همکارانش، معتقدند که سه ویژگی برای یک فرد مصاحبه شونده خوب مورد نیاز است. اول اینکه فرد باید توانایی درک سوالهای را که پرسیده میشود را داشته داشته باشد.
دوم اینکه فرد باید تمایل داشته باشد که در انجام کار تلاش لازم از خود نشان دهد، سوم اینکه از آنجایی که اغلب پاسخ‌هایی دقیق و کامل مورد نیاز است، فرد باید برای ارائه چنین اطلاعاتی به مصاحبه گر‌ها اعتماد داشته باشد.
گاهی اوقات نیز خطاها به طور غیر عمدی ایجاد می‌شوند. مثلا به علت نداشتن اطلاعات لازم آشنا نبودن با موضوع از دست دادن حافظه یا خستگی، علاوه بر نگرش‌های شخصی عواملی چون ویژگی‌های جنسی نژاد سن مذهب و تحصیلات نیز می‌تواند به عنوان منابع خطا نیز محسوب شوند.
یک سری تکنیک‌های برای غلبه بر مشکلات ناشی از خطاعای غیر عمدی که با لغزش‌های حافظه‌ای همراه است، عبارت‌اند از:
- از مصاحبه شونده‌ها خواسته شود که بر اساس اسنادی که در اختیار دارند در مورد وقایع مورد پرسش گفتگو کنند (اسنادی مانند رسید واریز وجه به بانک قبوض مالیاتی، دفتر خاطرات روزانه...)
- تهیه کردن شرایطی برای پاسخ‌دهنده که گذشته را بازسازی کند، مثلاً او را از نظر زمانی و مکانی در محل وقوع حوادث قرار دهند.
- مصاحبه شونده به سادگی از مسائلی که در به خاطر آوردن وجود دارد آگاه باشد و برای پاسخگویی ترغیب شود تا دقت کند.
- جمله بندی سوالهای طیقی باشد که بیشتر نیاز به تشخیص داشته باشد تا به یادآوری مثل سوالهای چند‌گزینه‌ای
آماده سازی مصاحبه
در تنظیم مقیاسی برای مصاحبه اصول زیر باید رعایت شود:
- آموزش‌های لازم برای مصاحبه‌گرها به روشنی داده شود.
- سوالهای باید با کلماتی باشند که مصاحبه‌گر آنها را به راحتی بخواند و جهت‌گیری خاصی نداشته باشند
- سوالهای باید به گونه‌ای باشند که پاسخ‌دهنده را به راحتی درگیر مصاحبه کند و انگیزه او را تا آخر حفظ کند.
منبع: (دکتر دانایی فرد و همکاران،روش شناسی پژوهش کیفی در مدیریت، 1398)
