سهم امتیاز مقالات مروری (Review Articles) در فرآیند دفاع دکتری، به ویژه در دانشگاه آزاد اسلامی و دانشگاه‌های زیر نظر وزارت علوم، متفاوت است و معمولاً کمتر از مقالات پژوهشی (Original Research Articles) است.
این موضوع به این دلیل است که مقالات پژوهشی، نتایج تحقیقات اصیل و داده‌های جدید را ارائه می‌دهند، در حالی که مقالات مروری، به جمع‌بندی و تحلیل نقادانه ادبیات موجود می‌پردازند.
در ادامه به جزئیات بیشتر در این خصوص می‌پردازیم:
۱. رویکرد عمومی دانشگاه‌ها (وزارت علوم و دانشگاه آزاد)
اولویت با مقالات پژوهشی: در اکثر قریب به اتفاق دانشگاه‌ها، مقالات پژوهشی (Research Articles) که حاوی یافته‌های جدید و تحلیل داده‌های اصیل هستند، برای دفاع دکتری در اولویت قرار دارند و بیشترین امتیاز را کسب می‌کنند. هدف اصلی رساله دکتری، تولید دانش جدید است که معمولاً در قالب مقالات پژوهشی نمود پیدا می‌کند.
پذیرش مشروط مقالات مروری:
کسب امتیاز کمتر: اگرچه مقالات مروری می‌توانند به عنوان بخشی از رزومه پژوهشی دانشجو امتیاز کسب کنند، اما امتیاز آن‌ها به طور قابل توجهی کمتر از مقالات پژوهشی است. به عنوان مثال، یک مقاله مروری در یک مجله ISI ممکن است امتیاز کمتری نسبت به یک مقاله پژوهشی در همان مجله داشته باشد.
تکمیل‌کننده، نه جایگزین اصلی: معمولاً نمی‌توان صرفاً با ارائه مقالات مروری، حداقل امتیاز لازم برای دفاع دکتری را کسب کرد. مقالات مروری بیشتر به عنوان امتیازات تکمیلی و مکمل در نظر گرفته می‌شوند.
شرط نوع مجله: اگر قرار باشد مقاله مروری ارائه شود، باید در مجلات معتبر (ISI با ضریب تأثیر، Scopus، یا علمی-پژوهشی داخلی) چاپ شده باشد. مقالات مروری چاپ شده در مجلات نامعتبر یا علمی-ترویجی معمولاً هیچ امتیازی برای دفاع دکتری ندارند.
سطح بالا بودن مقاله مروری: در برخی موارد، دانشگاه‌ها ممکن است مقالات مروری سطح بالا و جامع (Comprehensive Review) که به تحلیل عمیق و ارائه یک دیدگاه جدید از ادبیات می‌پردازند، را نیز بپذیرند، اما باز هم با امتیاز پایین‌تر نسبت به مقالات پژوهشی.
۲. سهم امتیاز در دانشگاه آزاد اسلامی
بر اساس بخشنامه‌های جدید دانشگاه آزاد اسلامی، به ویژه بخشنامه مربوط به "کفایت دستاوردهای علمی" و "نظام پایش آزاد":
تأکید بر مقالات پژوهشی: همچنان تأکید اصلی بر مقالات پژوهشی است.
اشاره به مقاله مروری: برخی از منابع به این نکته اشاره می‌کنند که در بخشنامه‌های امتیازدهی، مقالات مروری ممکن است امتیاز کمتری (مثلاً چاپ مقاله مروری در مجلات علمی پژوهشی که در حالت عادی 2.5 امتیازی هستند، فقط 2 امتیاز دارد. در مجلات 5 امتیازی، فقط 4 امتیاز دارد) داشته باشند. این در حالی است که مقالات پژوهشی ISI با ضریب تأثیر بالا می‌توانند امتیازات بیشتری (مثلاً ۵ تا ۷ امتیاز) کسب کنند.
یکی از منابع به صراحت ذکر کرده است که "مقاله نباید مروری و علمی ترویجی باشد و باید دستاورد داشته باشد. یا به عبارتی علمی پژوهشی کامل باشد." این جمله نشان‌دهنده اولویت قاطع مقالات پژوهشی است و ممکن است در برخی گروه‌ها و بخشنامه‌ها، مقالات مروری اصلاً مورد پذیرش به عنوان "مقاله اصلی دفاع" قرار نگیرند.
۳. سهم امتیاز در دانشگاه‌های دولتی (وزارت علوم)
وضعیت مشابه دانشگاه آزاد است. عموماً مقالات پژوهشی (Original Research Article) مورد تأکید هستند.
مقالات مروری (Review Article) ممکن است امتیاز کمتر و به عنوان امتیاز مکمل در نظر گرفته شوند و در بسیاری موارد برای دفاع دکتری به تنهایی کافی نیستند.
مقالات علمی-ترویجی و مقالات کنفرانسی نیز معمولاً برای دفاع دکتری کافی نیستند، اما می‌توانند به عنوان امتیاز تکمیلی در رزومه پژوهشی دانشجو مفید باشند.
توصیه‌ها برای دانشجویان دکتری
اولویت با مقاله پژوهشی: همواره تلاش کنید حداقل یک یا دو مقاله (بر اساس الزامات دانشگاهتان) از نوع پژوهشی (Original Research Article) از رساله خود استخراج کرده و در مجلات معتبر چاپ کنید.
مشورت با استاد راهنما و واحد پژوهش: قبل از نگارش و ارسال مقاله مروری، حتماً با استاد راهنمای خود مشورت کنید. او بهترین فرد برای اطلاع از آخرین بخشنامه‌ها و سیاست‌های گروه و دانشگاه شما در خصوص امتیازدهی به انواع مقالات است.
بررسی آیین‌نامه دقیق: آیین‌نامه و جدول امتیازدهی مقالات در وب‌سایت معاونت پژوهشی دانشگاه خود را به دقت مطالعه کنید. این جداول به صراحت میزان امتیاز هر نوع مقاله (پژوهشی، مروری، علمی-ترویجی، کنفرانسی) و حداقل امتیاز مورد نیاز برای دفاع را مشخص می‌کنند.
اهمیت کیفیت و مجله: حتی اگر مقاله مروری می‌نویسید، اطمینان حاصل کنید که کیفیت آن بالا باشد و در یک مجله کاملاً معتبر و مرتبط با رشته شما چاپ شود.
به طور کلی، هرچند مقالات مروری نشان‌دهنده تسلط شما بر ادبیات موضوع هستند، اما برای دفاع دکتری، که انتظار تولید دانش جدید و اصیل از شما می‌رود، مقالات پژوهشی از ارجحیت و امتیاز بسیار بالاتری برخوردارند.
در طی چند سال اخیر موسسه ما هم بصورت واقعی شاهد امتیاز کمتر و مشکلات مربوط به چاپ مقالات مروری در واحدهای مختلف دانشگاه آزاد بوده است. لذا پیشنهاد می کنیم قبل از از استخراج مقاله از رساله، هم در مورد نوع مقاله (مروری، اوریجینال، پژوهشی) و هم نوع مجله با واحد پژوهش دانشگاه خود مشورت کنید.