برای چاپ مقاله دفاع دکتری، انتخاب مجله معتبر بسیار حیاتی است، زیرا هم بر اعتبار رساله شما و هم بر آینده شغلی و تحصیلی شما تاثیر مستقیم دارد. در اینجا به روش‌های مختلف جستجوی مجلات معتبر، با تاکید بر الزامات دانشگاه آزاد اسلامی، می‌پردازیم:
۱. شناخت انواع مجلات معتبر و پایگاه‌های نمایه کننده:
- مجلات ISI (Web of Science / Clarivate Analytics):
JCR (Journal Citation Reports): این مجلات دارای ضریب تاثیر (Impact Factor) هستند و از بالاترین اعتبار برخوردارند. دانشگاه آزاد اسلامی معمولاً به چاپ مقاله در این مجلات (به ویژه Q1 و Q2) امتیاز بالایی می‌دهد.
ISI-Listed (Emerging Sources Citation Index - ESCI): این مجلات نیز توسط Web of Science نمایه می‌شوند اما هنوز ضریب تاثیر ندارند. با این حال، معتبر محسوب می‌شوند و می‌توانند برای دفاع دکتری مورد قبول باشند، بسته به رشته و سیاست‌های واحد دانشگاهی.
نحوه جستجو: برای بررسی ISI بودن یک مجله، به وب‌سایت Web of Science (پلتفرم InCites Journal Citation Reports) مراجعه کنید. همچنین، می‌توانید از طریق سایت ناشر مجله، به دنبال اطلاعات نمایه سازی آن در Web of Science باشید.
- مجلات Scopus (Elsevier):
SCImago Journal & Country Rank (SJR): این پایگاه، مجلات نمایه شده در Scopus را بر اساس شاخص SJR و Quartile (Q1, Q2, Q3, Q4) رتبه‌بندی می‌کند. مقالات در مجلات Q1 و Q2 Scopus اعتبار بالایی دارند و مورد تأیید دانشگاه آزاد هستند.
نحوه جستجو: به وب‌سایت Scopus (www.scopus.com) یا SCImago Journal & Country Rank (www.scimagojr.com) مراجعه کنید و با وارد کردن عنوان مجله، ISSN یا ناشر، وضعیت نمایه سازی و رتبه آن را بررسی کنید.
مجلات ISC (پایگاه استنادی علوم جهان اسلام): این پایگاه مجلات علمی کشورهای اسلامی را نمایه می‌کند. برخی از مجلات ISC معتبر هستند و برای دانشجویان در داخل ایران می‌تواند گزینه‌ی مناسبی باشند، البته با توجه به اولویت‌های دانشگاه آزاد که بیشتر بر ISI و Scopus تاکید دارد.
مجلات علمی-پژوهشی داخلی (مورد تأیید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری): این مجلات دارای اعتبار داخلی هستند و برای دانشجویان دکتری می‌توانند مورد استفاده قرار گیرند، به خصوص به عنوان مقاله دوم یا در مسیر پژوهش‌محور برای رشته‌های خاص (مانند علوم انسانی و هنر) که یافتن مجلات ISI/Scopus دشوارتر است.
نحوه جستجو: لیست این مجلات معمولاً در وب‌سایت‌های معاونت پژوهش و فناوری وزارت علوم یا دانشگاه‌های بزرگ کشور قابل دسترسی است. همچنین سامانه ارزیابی نشریات وزارت علوم نیز می‌تواند مفید باشد.
مجلات علمی-پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی: دانشگاه آزاد اسلامی نیز نشریات علمی-پژوهشی خود را دارد که برای چاپ مقالات مرتبط با رساله‌های دانشجویی می‌تواند مناسب باشد. معمولاً لیست این مجلات در وب‌سایت معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد قابل مشاهده است.
۲. مراحل عملی جستجوی مجله:
تعیین حوزه موضوعی دقیق: ابتدا باید حوزه موضوعی دقیق مقاله خود را مشخص کنید. این کار به محدود کردن دامنه جستجو کمک می‌کند.
- استفاده از پایگاه‌های معتبر:
- Web of Science (JCR / ESCI):
وارد سایت JCR شوید (معمولاً نیاز به دسترسی دانشگاهی یا خرید اشتراک دارد).
با استفاده از کلمات کلیدی مربوط به حوزه خود، مجلات مرتبط را جستجو کنید.
مجلات را بر اساس Impact Factor، Quartile (Q1, Q2, Q3, Q4) و تعداد مقالات منتشر شده بررسی کنید.
به دنبال مجلاتی باشید که حوزه موضوعی آن‌ها به مقاله شما نزدیک‌تر است.
- Scopus (SCImago Journal & Country Rank):
وارد سایت SCImago (www.scimagojr.com) شوید.
Subject Area (حوزه موضوعی کلی) و Subject Category (دسته بندی دقیق‌تر) مرتبط با مقاله خود را انتخاب کنید.
Region/Country (منطقه/کشور) را در صورت تمایل محدود کنید.
لیست مجلات را بر اساس SJR Indicator و Quartile (Q1, Q2, Q3, Q4) مرتب کنید.
به دنبال مجلاتی باشید که در Q1 یا Q2 هستند و موضوع آن‌ها با مقاله شما همخوانی دارد.
- سامانه ارزیابی نشریات وزارت علوم (سامانه ارزیابی نشریات علمی کشور):
- برای یافتن مجلات علمی-پژوهشی داخلی، به این سامانه مراجعه کنید.
- با استفاده از فیلترهای رشته و وضعیت (علمی-پژوهشی)، مجلات معتبر را پیدا کنید.
- بررسی در DOAJ برای مجلات علمی پژوهشی Open Access
- مخصوص دانشجویانی که قصد چاپ در مجلات علمی پژوهشی بین‌المللی با دسترسی آزاد دارند.
- انتخاب مجلات داوری شده (peer reviewed) با شاخص‌های کیفی بالا.
- Web of Science (JCR / ESCI):
استفاده از مقالات مرجع: به مقالات کلیدی که در زمینه کاری شما منتشر شده‌اند (به خصوص مقالات مورد استناد شما در رساله)، دقت کنید. مجلاتی که این مقالات در آن‌ها چاپ شده‌اند، می‌توانند گزینه‌های مناسبی برای شما باشند.
استفاده از ابزارهای جستجوی ناشران: بسیاری از ناشران بزرگ مانند Elsevier (ScienceDirect), Springer (SpringerLink), Wiley, Taylor & Francis و... دارای ابزارهای جستجوی مجله (Journal Finder) هستند. با وارد کردن چکیده یا کلمات کلیدی مقاله خود، این ابزارها مجلات مرتبط را پیشنهاد می‌دهند.
مشورت با استاد راهنما: استاد راهنمای شما بهترین منبع برای معرفی مجلات معتبر در حوزه تخصصی‌تان است. آن‌ها با توجه به سابقه چاپ مقاله و ارتباطات علمی، می‌توانند گزینه‌های مناسبی را پیشنهاد دهند.
بررسی سیاست‌های مجله (Aims & Scope): پس از انتخاب چند مجله بالقوه، حتماً بخش "Aims and Scope" (اهداف و دامنه) هر مجله را به دقت مطالعه کنید تا مطمئن شوید مقاله شما با موضوعات مورد پوشش مجله همخوانی کامل دارد.
بررسی مدت زمان داوری و پذیرش: به "Guide for Authors" یا "Submission Guidelines" هر مجله مراجعه کنید و اطلاعات مربوط به فرآیند داوری و زمان تقریبی پذیرش را بررسی کنید. برای دانشجویان دکتری که زمان محدودی برای دفاع دارند، این موضوع بسیار مهم است.
توجه به هزینه‌های چاپ (APC - Article Processing Charges): برخی از مجلات Open Access (دسترسی آزاد) دارای هزینه‌های چاپ هستند. از این موضوع مطلع شوید و در صورت لزوم، از حمایت مالی دانشگاه یا استاد راهنما بهره‌مند شوید.
اجتناب از مجلات نامعتبر (Predatory Journals): متاسفانه برخی مجلات نامعتبر (Predatory Journals) با وعده چاپ سریع و دریافت هزینه، اقدام به کلاهبرداری می‌کنند.
علائم هشدار دهنده: ایمیل‌های دعوت به داوری یا چاپ مقاله بدون درخواست شما، وب‌سایت‌های با ظاهر نامنظم و غلط‌های املایی، ادعاهای غیرواقعی درباره Impact Factor، عدم شفافیت در فرآیند داوری و اخذ هزینه قبل از پذیرش نهایی مقاله، عدم ارتباط با انجمن‌های علمی معتبر.
نحوه تشخیص: حتماً از طریق پایگاه‌های رسمی مانند Web of Science و Scopus، وضعیت نمایه سازی مجله را بررسی کنید. از لیست سیاه مجلات نامعتبر که توسط وزارت علوم یا دانشگاه آزاد منتشر می‌شود، استفاده کنید.
لیست‌های سیاه: وزارت علوم و دانشگاه آزاد اسلامی به طور مداوم لیست مجلات نامعتبر داخلی و خارجی را منتشر می‌کنند. حتماً قبل از ارسال مقاله، نام مجله مورد نظر خود را در این لیست‌ها جستجو کنید.
۳. اولویت‌بندی مجلات بر اساس ضوابط دانشگاه آزاد:
همانطور که در پاسخ قبلی اشاره شد، دانشگاه آزاد اسلامی برای دفاع دکتری اولویت‌هایی قائل است:
اولویت اول: مقالات ISI (JCR Q1, Q2) و Scopus (Q1, Q2) که امتیاز پژوهشی بالاتری دارند و به خصوص برای رشته‌های فنی-مهندسی و کشاورزی، معمولاً الزامی است.
اولویت دوم: مقالات ISI (JCR Q3, Q4) و Scopus (Q3, Q4).
اولویت سوم: مقالات ISI-Listed (ESCI) و یا علمی-پژوهشی مورد تأیید وزارت علوم/دانشگاه آزاد (با رعایت حداقل امتیاز مورد نیاز).