در دنیای امروز که انتشار مقالات علمی با سرعت بالا در حال انجام است، تشخیص مقالات معتبر از مقالات نامعتبر (یا حتی جعلی) یک مهارت حیاتی برای پژوهشگران، دانشجویان، داوران علمی و ناشران است. در این مقاله، گام‌به‌گام با روش‌های بررسی اعتبار یک مقاله علمی آشنا می‌شوید.
برای مشخص کردن اعتبار یک مقاله علمی باید به چند معیار کلیدی دقت کنید. در ادامه، گام‌به‌گام روش بررسی اعتبار یک مقاله را آورده‌ام:
۱. بررسی اعتبار مجله منتشرکننده مقاله
نخستین گام برای سنجش اعتبار مقاله، بررسی مجله‌ای است که مقاله در آن چاپ شده است. اعتبار مقاله، مستقیماً به اعتبار مجله وابسته است.
چگونه بررسی کنیم؟
با جستجوی نام مجله یا ISSN آن در پایگاه‌های معتبر زیر:
پایگاه نمایه‌سازی | لینک مستقیم |
|---|---|
ISI (Web of Science) | |
Scopus | |
ISC ویژه ایران و کشورهای اسلامی | |
PubMed پزشکی و زیستی | |
DOAJ مجلات دسترسی آزاد معتبر |
نشانه‌های مجلات معتبر:
- نمایه شدن در پایگاه‌های بالا
- داشتن ضریب تأثیر (Impact Factor) یا SJR یا CiteScore
- انتشار توسط ناشران معتبر (Elsevier, Springer, Wiley, Taylor & Francis و...
۲. بررسی نویسندگان مقاله
نویسندگان مقالات علمی باید دارای هویت دانشگاهی مشخص و رزومه پژوهشی قابل اعتماد باشند.
روش بررسی:
- جستجوی نام نویسندگان در:
- Google Scholar
- ORCID
- Scopus Author Search
- بررسی وابستگی سازمانی (مثلاً دانشگاه تهران، MIT، Max Planck و...)در صفحه اول مقاله
نشانه اعتبار:
- نویسندگان با ایمیل دانشگاهی
- سابقه مقالات قبلی در مجلات معتبر
- شماره ORCID معتبر
۳. بررسی استنادهای علمی مقاله
یکی از مهم‌ترین شاخص‌ها برای سنجش اعتبار علمی مقاله، تعداد دفعات استناد (Citation) به آن در سایر مقالات علمی است.
روش بررسی:
- جستجوی عنوان مقاله در Google Scholar
- مشاهده عبارت Cited by در نتایج
- بررسی اینکه چه کسانی و در کجا به مقاله ارجاع داده‌اند
۴. بررسی ساختار و محتوای مقاله
ساختار استاندارد مقالات علمی:
- چکیده (Abstract)
- مقدمه (Introduction)
- پیشینه پژوهش (Literature Review)
- روش‌شناسی (Methodology)
- یافته‌ها و نتایج (Findings)
- بحث و نتیجه‌گیری (Discussion)
- منابع (References)
نشانه اعتبار:
- زبان علمی و بدون غلط
- ارجاع به منابع معتبر ISI، Scopus، کتاب‌های دانشگاهی
- روش تحقیق واضح و قابل تکرار
- داوری علمی (Peer Review)
۵. تشخیص مجلات جعلی (Predatory Journals)
برخی مجلات به ظاهر علمی، ولی در واقع جعلی و غیرمعتبر هستند.
نشانه‌های مجلات نامعتبر:
- دریافت هزینه‌های بالا بدون داوری واقعی
- پذیرش سریع و چاپ مقاله در کمتر از یک هفته!
- نبودن در پایگاه‌های نمایه‌سازی معتبر
- ایمیل‌های انبوه برای دعوت به مقاله
- دامنه‌های ناشناس مثلاً .info، .xyz
بررسی لیست مجلات مشکوک:
- پایگاه Beall’s List نسخه آرشیوی
- مشورت با اساتید و پژوهشگران باسابقه
۶. بررسی ISSN مجله
ISSN (شماره بین‌المللی سریال‌ها) شناسه‌ای ۸ رقمی است که برای شناسایی مجلات علمی استفاده می‌شود.
روش‌های پیدا کردن ISSN:
- در صفحه اول فایل PDF مقاله
- در وب‌سایت رسمی مجله
- جستجو در portal.issn.org
جمع‌بندی: چک‌لیست بررسی اعتبار مقاله علمی
معیار | بررسی شده؟ |
|---|---|
| مجله نمایه‌شده در پایگاه‌های معتبر | بله |
| نویسندگان دارای وابستگی معتبر | بله |
| مقاله دارای استناد علمی در Google Scholar | بله |
| مقاله دارای ساختار و منابع علمی استاندارد | بله |
| چاپ در مجله واقعی و معتبر | بله |
| فرآیند داوری مشخص و شفاف | بله |