مقاله نظری (Theoretical Article) یک نوع مقاله علمی است که به تحلیل، تفسیر، یا توسعه نظریه‌ها، مدل‌ها، و چارچوب‌های تئوریک در یک زمینه خاص علمی می‌پردازد. در این نوع مقاله، تاکید بر ارائه یک دیدگاه تئوریک یا تفسیر نظری بر روی موضوع موردنظر است، و اغلب بدون تجربیات یا داده‌های جدید است.
مهم‌ترین ویژگی‌های مقاله نظری عبارتند از:
توسعه یا توضیح نظریه
مقاله نظری به توسعه یا تفسیر نظریه‌ها می‌پردازد. این ممکن است شامل توسعه مفاهیم نظری، مدل‌های تئوریک، یا چارچوب‌های تفسیری جدید باشد.
بدون داده‌های تجربی جدید
ازآنجاکه تمرکز اصلی بر روی نظریه است، مقالات نظری اغلب بدون داده‌های تجربی یا تحقیقات اصیل تولید داده نوشته می‌شوند. به‌عبارت‌دیگر، نویسنده تحلیل و تفسیر می‌کند، نه داده‌ها را جمع‌آوری می‌کند.
تعمیم و اعمال عمومی
اغلب مقالات نظری سعی در تعمیم و اعمال نظریه به مسائل گسترده‌تر دارند و درک بهتری از مفهوم‌ها و پدیده‌های علمی را به مخاطبان ارائه می‌دهند.
منابع و مآخذ تئوریک
این نوع مقاله از منابع تئوریک و مطالعات پیشین در زمینه موردنظر به‌عنوان مآخذ و استنادها استفاده می‌کند تا ادعاها و تفسیرها را پشتیبانی کند.
مقالات نظری در انواع مختلف علمی و دانشی از جمله علوم‌انسانی، علوم اجتماعی، علوم طبیعی، و مهندسی پیدا می‌شوند. این نوع مقاله معمولاً توسط پژوهشگرانی نوشته می‌شود که علاقه دارند به توسعه نظریات و چارچوب‌های تئوریک در زمینه تخصصی‌شان بپردازند و به جامعه علمی، ارزش‌افزوده ارائه دهند.
در مورد امتیاز چاپ انواع مختلف مقاله، آنچه که مهم است نوع و گرید و رتبه مجله‌ای است که مقالات را چاپ می‌کنند و نوع مقاله در امتیاز آنها تأثیری ندارد. به‌عنوان‌مثال در یک مجله علمی‌پژوهشی وزارتین که اقسام مختلف مقاله علمی پذیرش و چاپ می‌شود، چاپ مقاله نظری با یک مقاله پژوهشی امتیاز یکسانی را به مؤلفان می‌دهد.
در دپارتمان پژوهشی ایران تز تدبیرساز، خدمات و مشاوره نگارش، ویرایش، پذیرش و چاپ برای انواع مقالات علمی و از جمله مقالات نظری به محققین و متقاضیان گرامی ارائه می‌شود.