فرضیه‌‌های پژوهش

در پژوهش‌های کمی و تحلیلی و در پژوهش‌های ترکیبی شاهد گزاره‌هایی هستیم که به فرضیه آن اطلاق می‌شود. فرضیه حدس عالمانه‌ای است درباره‌ی حل  یک مسئله فرضیه را میتوان به منزله‌ای رابطه منطقی بین دو یا چند متغیر تعریف کرد، که به صورت جمله‌ای آزمون پذیر انجام می‌شود. این روابط بر پایه شبکه‌ارتباط ‌های موثر تجسم می‌شود که ریشه در چهارچوب نظری پژوهش دارند (سکاران، 102).

فرضیه‌ها از نظر تعداد با اهداف اختصاصی برابری نموده‌اند و از نظر سیر کل به جز تناسب با اهداف اختصاصی با ویژگی سوالات همسویی دارد.

به عبارت دیگر در پژوهش‌هایی که مبتنی بر فرضیه هستند، به ازای هدف کلی، رضیه اعم وجود داشته و برای هر یک از اهداف اختصاصی نیز یک فرضیه اخص تدوین می‌شود.

انواع فرضیه

فرضیه‌ها از نظر جهت دار بودن و یا جهت دار نبودن، شیوه نگارش و منطق آن‌ها به سه گروه قابل تقسیم هستند.

منطق فرضیه

فرضیه‌ها از نظر منطق تدوین، حداقل به دو گروه اصلی یعنی فرضیه صفر  (HO)  و فرضیه جانشین (H1 یا HA)  قابل طبقه بندی هستند. فرضیه‌های صفر و جانشین پیشنهاد‌های علمی هستند که یک رابطه مشخص و دقیق بین دو متغیر را بیان می‌کنند. به طور کلی فرضیه صفر به عنوان نبود ارتباط معنی دار بین دو متغیر یا نبود اختلاف معنی‌دار بین دو گروه تعریف می‌شود، ولی فرضیه جانشین که در نقطه مقابل فرضیه صفر قرار دارد، جمله‌ای است که وجود رابطه بین دو متغیر را بیان می‌کند یا وجود تفاوت بین دو گروه را نشان می‌دهد. اگر فرضیه صفر رد شود آنگاه هر گونه فرضیه احتمالی دیگری را دوباره ارتباط خاصی که آزمون می‌شود می‌توان تأیید کرد (سکاران 105).

فرض خلاف اغلب منطبق بر فرضیه‌های پژوهشی است، به این معنی که فرض خلاف بیان می‌کننده انتظار  پژوهشگر درباره نتایج پژوهش است و معمولا این انتظار بر اساس مدارک آزمایشی  و یا تجربه کاری پژوهشگر به وجود آمده است.

فرض خلاف بیانی است که پژوهشگر آرزو می‌کند درباره آن پژوهش نماید، فرض صفر و خلاف باید ناسازگار باشند، به این معنی که نباید به هیچ شکل یا طریقی باهم تداخل داشته باشند (دلاور ، 78).

شیوه نگارش فرضیه

از نظر تقدم و تأخر نگارش، روی هم رفته فرضیه را می‌توان به دو دسته فرضیه پژوهشی و فرضیه آماری تقسیم نمود:

فرضیه پژوهشی

پژوهشگر بر اساس تجارب و مشاهدات خود و یا مطالعه نتایج پژوهش دیگران نظری را در خصوص متغیر‌های مختلف مطرح می‌سازد که به آن فرضیه پژوهشی می‌گویند.

فرضیه پژوهشی از ویژگی‌های زیر برخوردار است:

• این فرضیه مبتنی بر این واقعیت است که بین دو صفت یا ویژگی مورد بررسی، تفاوتی وجود دارد
• فرضیه‌ایی است که به احتمال وجود یک رابطه یا تأثیر اشاره می‌کند
• پیش‌بینی و جهت‌گیری پژوهش‌گر را نشان میدهد که می‌تواند به دو صورت جهت‌دار و بدون جهت نوشته شود
• اسامی دیگر این نوع فرضیه عبارت است از فرضیه آلترناتیو H_a,H_1,H_A
• نگارش علمی این چنین است: ( )

فرضیه آماری

از ویژگی‌های این فرضیه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد

• این فرضیه مبتنی بر این واقعیت است که بین دو صفت یا دو ویژگی مورد مطالعه تفاوتی وجود ندارد
• فزضیه‌ای است که به نداشتن رایطه یا تأثیر اشاره می‌کنند
• فرضیه آماری جایگزین منطقی فرضیه پژوهش است
• اسامی دیگر این فرضیه عبارت است از: فرضیه پوچ فرضیه نول خنثی و H

• نگارش علمی این فرضیه چنین است: (Nul: ))

پذیرش یا رد فرضیه

پس انتخاب آزمون مناسب با توجه به نوع هدف اختصاصی و فرضیه ذی ربط نرم افزار spss مقدار آمار pvalue را محاسبه و با علامت sig نشان می‌دهد، اگر این مقدار کمتر از 05/0 باشد مفهوم آن این است که اختلاف مشاهده شده در محاسبات ناشی از خطاهای آماری نبوده و معنی دار است. بر اساس این نتیجه فرضیه آماری (Ho)  رد و فرضیه پژوهشی ( ) که ایده اولیه پژوهشگر بوده است، مورد تایید قرار می‌گیرد.

ویژگی‌های فرضیه پژوهش

برای یک فرضیه حداقل چهار ویژگی تعریف شده که عبارتند از :

1. باید با شواهد عقلی و حقایق علمی شناخته شده هماهنگ باشد
2. باید آزمون پذیر باشد و آزمون درستی و یا نا درستی آن به طور کامل امکان‌پذیر باشد
3. باید بدون ابهام بوده و با ساده‌ترین واژگان بیان شود
4. باید در اصل وجود رابطه بین دو یا چند پدیده (متغیر) را پیش بینی کند (شریفی، 23).

منبع: (کتاب ملایی و کتاب دلاور)