نکات اساسی انتخاب موضوع پژوهش

مرحله آغازین طراحی پژوهش

برای یافتن موضوع، انتخاب عنوان مناسب و انجام پژوهش روش ساده‌ای وجود ندارد ولی توجه و تأمل به موارد زیر می‌تواند این مسیر را تسهیل نماید:

وجود یک مشکل احساس شده و یا استناد به تجارب: اینکه تصمیم دارید در آینده در چه زمینه یا حوزهایی به کار بپردازید، از محورهایی است که باید در این مرحله مورد توجه قرار گیرد، به عنوان مثال اگر قصد دارید به عضویت هیئت علمی موسسه یا دانشگاه خاصی درآیید باید الویت و  اول نیازهای ضروری علمی آن واحد، در انتخاب موضوع پژوهش برای شما حائز اهمیت باشد.

تأمل در محتوای نشریات تخصصی و متون علمی:

نیاز‌های دانشگاه‌ها و موسسات پژوهشی: در بسیاری از موارد وزارتخانه‌ها، سازمان‌‍‌ها و نهاد‌های مختلف اقدام به ارائه فهرستی از عناوین پژوهشی مورد نیاز خود می‌کنند که می‌تواند به انتخاب موضوع کمک نماید

الهام از اندیشه اندیشمندان و صاحب‌نظران:

دسترسی به اطلاعات: شروع کار پژوهشی بدون اطمینان از وجود داده‌های دقیق، کاری عبث و بیهوده خواهد بود، این نکته به ویژه در زمانی که کار پژوهشی شما به عنوان پایان نامه باشد اهمیت بیشتری پیدا می‌کند

مرور بخش پیشنهاد برای پژوهش‌های آتی در پایان‌نامه و رساله‌ها: در تدوین پایان‌نامه‌ها و رساله های پژوهشی، پژوهشگران موظف هستند پیشنهادهایی را برای پژوهش‌های آتی مطرح سارند. بالحاظ نمودن سایر محدودیت‌ها شاید بهترین نقطه شروع برای انتخاب عنوان، مراجعه به این بخش از پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها است

مزیت رقابتی پژوهشگر:  به عنوان آخرین نکته، توجه به توان و زمینه علائق قبلی دانشجو، نقش مفیدی در انتخاب موضوعات بدیع و کار پژوهشی قوی فراهم می‌سازد. سابقه فعالیت و آشنایی پژوهشگر به یک حوزه دانشی مشخص، مشارکت در طرح‌های پژوهشی در یک زمینه خاص، دسترسی به منابع اطلاعاتی، سابقه تحصیلی در رشته ویژه برخورداری از حمایت‌های مالی و معنوی سازمانی و... می‌تواند به عنوان یک وضعیت رقابتی برای شما در مقایسه با سایر دانشجویان در انتخاب و اجرای طرح پژوهشی ایفای نقش نماید (طیبی و همکاران، 1398: 82).

تصویب نهایی موضوع انتخابی:

پس از تدوین عنوان آزمایشی برای پروژه پایان نامه یا رساله خود لازم است به منابع اطلاعاتی علمی مراجعه نماید تا با آگاهی لازم به تدوین پیشنهاد پژوهش بپردازد.

با توجه به اهمیت و گوناگونی منابع اطلاعاتی علمی باید به ترتیب منابع را مورد مطالعه قرار دهید تا به پژوهش‌های انجام شده و اطلاعات مربوط به زمینه علمی مورد علاقه خود دست یابید. حداقل جستجو در منابع زیر الزامی است (طیبی و همکاران، 1398: 83)

پایگاه پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران

وزارت علوم، تحقیقات و فناوری اطلاعات سال‌هاست که با تأسیس این پژوهشگاه خدمات مختلفی را به پژوهشگران ارائه دهد.

این پژوهشگاه که در آدرس http://www.irandoc.ac.ir  قرار دارد دارای پایگاه ثبت اطلاعات پایان‌نامه‌ها و رساله‌های تحصیلات تکمیلی کشور است. این اقدام ارزشمند از دوره‌کاری و سو استفاده‌های جلوگیری نمود و اطلاعات ذی قیمتی از پژوهش‌های انجام شده در دانشگاه‌ها موسسات علمی و آموزشی و سازمان‌های دولتی فراهم می‌سازد. این بانک از سال 1350 اطلاعات بیش از 180 هزار پایان‌نامه و رساله را در برداشته و بر اساس قواعد برخی از مراکز آموزشی و پژوهش تنها پس از تأیید این مرکز مبنی بر غیر تکراری بودن عنوان‌ها پیشنهادی امکان ثبت و انتخاب عنوان میسر می‌گردد.

این پژوهشگاه علاوه بر انجام خدمات پایگاه اطلاعاتی اقدام به انتشار «چکیده پایان‌نامه‌های ایران (دکترا و کارشناسی ارشد)» به صورت فصلنامه می‌نماید.

دسترسی به تمام متن به پایان‌نامه‌ها و رساله‌های دانشگاهی

علاوه سایت ایرانداک، در سال‌های اخیر بسیاری از دانشگاه‌های کشور به صورت مستقل نیز دسترسی به اطلاعات پایان‌نامه‌های دانشجویی را از طریق اینترنت فراهم ساخته‌اند از جمله می‌توان به آدرس دانشگاه تربیت مدرس http://diglib.modares.ac.ir/webui/login.aspx و یا به سیستم یکپارچه کتابخانه‌های دانشگاه آزاد اسلامی (سیکا) از طریق آدرس http://sika.iau.ir اشاره کرد.

در صورتی که تمایل داشته باشید از اطلاعات کتابشناختی و عناوین پایان‌نامه و یا رساله دکتری دانشگاه‌های اروپایی نیز آگاه شوید، آدرس‌های زیر بسیار مفید خواهند بود این پایگاه اقدام به ارائه چکیده و یا حتی متن کل پایان‌نامه یا رساله دکتری را می‌نمایند که در اغلب موارد خدمات آنان رایگان است.

http://www.narcis.nl

http:wwwlib.umi.com/dissertation

http:www.netd.ac.za

http:www.collectionscanada.ca/thesescanada/index-e.html

http:www.dart-europa.eu

http:ethos.bl.uk

http:adt.caul.edu.au

http:www.diva-portal.org/samsh/search.jsf

http:www.openthesis.org/

http:www.essays.se/

http:etd.ohiolink.ed

http:pqdtopen.proquest.com/search.html

https://www.ohiolink.edu/content/

معیار‌های نهایی نمودن موضوع پژوهش:

پس از بررسی دقیق متون می‌توانید با توجه به معیارهای زیر، موضوع پژوهش خود را تدوین نمایید:

1. اولویت موضوع

2. کاربرد داشتن

3. اجتناب از دوباره‌کاری

4. نو بودن موضوع

5. قابلیت اجرا

6. معقول بودن

7. آشنایی علمی پژوهشگر با موضوع مورد پژوهش

8. علاقه‌مندی پژوهشگر

9. بررسی منابع و متون مورد مطالعه

10. در دسترس بودن اطلاعات‌ها

11. حمایت‌سازمان‌ها و نهادها از انجام طرح‌های پژوهشی

12. توجه به مزیت رقابتی و موقعیت خودتان