روش نمونهگیری در تحقیق
انواع نمونه:
- نمونهگیری تصادفی ساده
- نمونهگیری منظم
- نمونهگیری طبقه‌ای
- نمونهگیری تصادفی (خوشه‌ای)
- نمونه گیری دردسر
- نمونهگیری هدفدار
نمونه، گروهی از اعضایی یک جامعه تعریف شده است که اطلاعات مورد نیاز پژوهشی به کمک آن حاصل میشود جامعه مجموعه اعضای حقیقی یا فرضی است که نتایج پژوهش به آن انتقال میشود. چون امکان پژوهش درباره کلیه اعضای جامعه وجود ندارد.
گرچه یک جامعه ممکن است نظیر جامعه بشری، خیلی گسترده و وسیع باشد، ولی درپژوهش از این‌گونه جوامع به علت نا محدود بودن آنها کمتر استفاده میشود به همین دلیل پژوهشگر غالبا سعی می‌کند که جامعه نا محدود را با اضافه کردن شرایطی محدود کند. بنابراین پژوهشگر باید جامعه نا محدود را محدود تبدیل کند.
عمده‌ترین مسئله نمونهگیری انتخاب واقعی نمونه است.
ملاحظه‌های نظری که در این رابطه باید مورد توجه قرار گیرد، عبارت است از:
(الف) نماینده واقعی بودن نمونه
(ب) تصادفی بودن امکان دستیابی به اصول فوق زمانی میسر است که هر یک از اعضای جامعه شانس مساوی جهت بودن نمونه یا انتخاب شدن را داشته باشند.
اصل اساسی نمونهگیری را می‌توان به صورت زیر مجددآً بیان کرد، هیچ نوع رابطه منطقی نباید بین روش نمونهگیری و ویژگی‌هایی که باید نمونهگیری شود وجود داشته باشد
تعیین اینکه نمونه تصادفی است یا خیر از طریق نگاه کردن به آن میسر نمی‌شود. معیار تصادفی بودن یک نمونه تنها از طریق فرایند نمونهگیری آن مشخص میشود. یک نمونه تصادفی می‌تواند به عنوان نمونه‌ای که با استفاده از روش نمونهگیری به دست آمده است.
تعریف شود از چنین نمونه‌ای نتیجه‌ای به دست می‌آیدکه تقریباً برابر مقدار واقعی جامعه است و مقدار یا ارزش آن با افزایش اندازه نمونه پارامتری جامعه (ویژگی که پژوهشگر قصد بر آوردن آن رادارد) نزدیکتر میشود.
دو اصل عمده، تمام روش‌های نمونهگیری را تحت‌تأثیر قرار داده است. ابتدا احتزاز از سوگیری در فرایند‌های انتخاب سپس افزایش دقت در کلیه مراحل، سوگیری در نمونهگیری به صورت‌های زیر حاصل میشود:
- نمونه گیری با یک روش غیر تصادفی انجام شود، به این معنا که روش به کار برده شده به صورت آگاهانه_غیر تصادفی انجام شود به این معنا که روش به کار برده شده به صورت آگاهانه_ غیر آگاهانه تحت تأثیر انسان قرار گرفته شود.
- چهارچوب انتخاب (لیست یا سوابق مربوط به جامعه) که به عنوان وسیله‌ای برای انتخاب اعضای نمونه به کار گرفته میشود، شامل کل اعضای جامعه نباشد.
- مواقعی که دسترسی از اعضای جامعه غیر ممکن بود یا برخی از اعضا علاقه‌مند به همکاری نباشند.
نمونهگیری تصادفی ساده
روشی است که در آن برای هریک از اعضای جامعه (واحد نمونهگیری) امکان مساوی برای انتخاب شدن، فراهم شود. این روش بر انتخاب واحد‌هایی از کل جامعه اشاره می‌کند به طوری که هر واحد دارای احتمال مساوی (غیر صفر) برای بودن به عنوان عضوی از اعضای نمونه باشد به صورت دقیق‌تر در روش نمونهگیری تصادفی ساده هر یک از اعضای جامعه دارای شانس مساوی و مستقل برای انخاب شدن هستند.
نمونهگیری منظم:
در این روش تمام اعضای جامعه بدون هر گونه نظم و ترتیبی فهرست‌بندی می‌شوند سپس نمونه مورد نظر با استفاده از یک نظم معین از لیست جامعه انتخاب میشود
نمونهگیری طبقه‌ای
نمونهگیری تصادفی فرآیندی است که از طریق آن به زیر گروه‌های واقعی یا به طبقه‌های انتخاب شده به عنوان بخشی از آنچه در جامعه وجود دارد، دست می‌یابیم از این روش زمانی استفاده میشود که محقق علاقه‌مند است اطمینان حاصل کند که هر یک از طبقه‌های موجود در جامعه در نمونه او حضور دارد.
نمونهگیری تصادفی خوشه‌ای
نمونهگیری خوشه‌ای شبیه نمونهگیری تصادفی ساده است با این تفاوت که در نمونهگیری خوشه‌ای به جای افراد، گروها به صورت تصادفی انتخاب می‌شوند. برتری نمونهگیری خوشه‌ای این است که این روش زمانی به کار برده میشود که انتخاب نمونه از اعضای جامعه مشکل یا غیر ممکن است.
نمونهگیری خوشه‌ای به دو صورت تک مرحله‌ای و چند مرحله‌ای اجرا میشود. در تک مرحله‌ای، عمل نمونهگیری با استفاده از خوشه فقط یکبار، درصورتی که در چند مرحله‌ای این عمل بیش از یکبار تکرار میشود. یکی از خطاهایی که اغلب پژوهشگران کم تجربه به هنگام استفاده از نمونهگیری تصادفی خوشه‌ای مرتکب می‌شوند به این صورت است که فقط یک خوشه به صورت تصادفی به عنوان نمونه انتخاب می‌کنند و سپس کلیه اعضای آن خوشه را حتی اگر در خوشه انتخاب شده اعضای زیادی وجود داشته باشند. مورد پژوهش قرار می‌دهند
نمونهگیری در دسترس
در چنین شرایطی، پژوهشگر از نمونهگیری در دسترس استفاده می‌کند، نمونه در دسترس گروهی از جامعه هستند که انتخاب آنها فقط به خاطر سهولت در نمونهگیری بوده
نمونهگیری هدفدار
گاهی اوقات بر اساس اطلاعات قلبی از جامعه با عنایت به هدف‌های معینی، پژوهشگران داوری شخصی خود را برای انتخاب نمونه به کار می‌برند، پژوهشگر در این حالت فرض می‌کند اطلاعات او می‌تواند به انتخاب یک نمونه معروف جامعه کمک کند.
اندازه نمونه
تعمیم یافته‌های تحقیق از نمونه به جامعه همیشه رضایت بخش نیست؛ زیرا نمی‌توان در همه موارد اطمینان داشت، که نمونه معروف جامعه است، بلکه در اغلب موارد بین نمونه جامعه اختلاف وجود دارد اما در صورتی که نمونه به صورت تصادفی انتخاب شود و اندازه آن نیز کافی باشد اختلاف بین نمونه و جامعه کاهش خواهد یافت.
منبع: (دکتر دلاور، مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی، 1380)