مقدمه
اگر دانشجو، پژوهشگر یا نویسنده محتواهای علمی باشید، احتمالاً با عبارت کد DOI چیست روبرو شده‌اید. DOI یا Digital Object Identifier نوعی شناسه دیجیتال منحصر به‌فرد است که برای شناسایی دقیق و پایدار اشیای دیجیتالی مانند مقاله‌های علمی استفاده می‌شود. در واقع کد doi را می تواند چیزی مشابه کدملی برای مقالات و سایر مستندات علمی دانست.
کد DOI یک رشته دائمی است که به محتوای دیجیتال اختصاص می‌یابد تا همیشه قابل شناسایی و ارجاع باشد—even اگر آدرس اینترنتی آن تغییر کند. این کد معمولاً به مقاله‌های علمی، پایان‌نامه‌ها، گزارش‌های پژوهشی، فایل‌های ویدئویی و داده‌های تحقیقاتی داده می‌شود.
ساختار کد DOI
کد DOI معمولاً این‌گونه ساخته می‌شود:
bashCopyEdit
10.1234/abcd5678
- پیشوند: نشان‌دهنده ناشر یا سازمان تولیدکننده محتوا است.
- پسوند: نشان‌دهنده محتوای خاص منتشرشده توسط آن ناشر است.
چرا کد DOI اهمیت دارد؟
-دسترسی پایدار
در حالی‌که URL ممکن است تغییر کند یا از بین برود، DOI همیشه کار می‌کند و کاربران را به مکان جدید محتوا هدایت می‌کند.
- اعتبار در ارجاع علمی
وجود DOI در رفرنس‌دهی، نشان از دقت و حرفه‌ای بودن دارد. این موضوع به ویژه در ارجاع علمی معتبر اهمیت دارد.
-سئوی بهتر برای مقالات علمی
DOI باعث افزایش شانس دیده‌شدن مقالات شما در گوگل اسکالر و موتورهای جستجو می‌شود.
-رهگیری استنادها
با استفاده از DOI می‌توان به‌راحتی میزان ارجاع به یک مقاله را در سرویس‌هایی مانند Crossref یا Google Scholar پیگیری کرد.
نحوه دریافت کد DOI
کد DOI فقط توسط سازمان‌های ثبت‌کننده رسمی مانند Crossref یا DataCite صادر می‌شود.
اگر محتوای شما توسط یکی از ناشران معتبر علمی منتشر شود، معمولاً به‌صورت خودکار به آن DOI اختصاص می‌یابد.
در واقع، نشریات برای هر یک از مقالات خود در آستانه چاپ، کد doi خریداری می کنند و غالبا نشریات معتبر، مقالات خود را با شناسه doi منتشر می کنند اما اگر مقاله ای کد doi نداشت، این را نمی‌توان لزوماً مقاله یا نشریه نامعتبری دانست.
شاید نشریه به هر دلیل، نتوانسته کد DOI از شرکت مربوطه خریداری کند.
دریافت DOI در ایران و تحریم‌ها
متأسفانه، به دلیل تحریم‌های بین‌المللی، سازمان‌های رسمی مانند Crossref به‌صورت مستقیم با کاربران یا ناشران مستقر در ایران همکاری نمی‌کنند.
در نتیجه، دریافت مستقیم DOI برای ناشران ایرانی بسیار محدود یا غیرممکن است و این، پای شرکت‌های واسط را حتی در این موضوع علمی، به میان کشیده است.
برخی ناشران داخلی از طریق واسطه‌ها (واقع در کشورهای دیگر) اقدام به دریافت DOI می‌کنند، ولی اعتبار آن باید به دقت بررسی شود.
کاربردهای کد DOI
- برای مقالات ژورنالی
- برای پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها
- برای گزارش‌های تحقیقاتی
- برای محتوای چندرسانه‌ای
- برای داده‌های پژوهشی
برای استفاده از DOI در ارجاع‌دهی (با سبک‌های مختلف نظیر APA, MLA و غیره)، معمولاً این کد را در آخر مراجع به شکل زیر اضافه می‌کنند:
https://doi.org/xxxxx
تفاوت DOI با URL و ISBN
DOI با URL و ISBN مشابهاتی دارد. در واقع هر یک از این 3 واژه، شاخصی برای معرفی منحصربفرد یک سند است. از DOI بیشتر برای مقالات و گزارش‌ها و دیتاهای تحقیقاتی استفاده می‌شود.
از URL هم غالباً برای انواع محتواهای دیجیتال استفاده می‌شود و از ISBN هم فقط برای کتاب استفاده می‌شود.
در جدول زیر، تفاوتها و شباهت‌های این سه شاخص ارائه شده است:
ویژگی | DOI | URL | ISBN |
| ثبات در طول زمان | ✅بله | ❌ممکن است تغییر کند | ✅بله (فقط برای کتاب‌ها) |
| نوع محتوا | دیجیتال (هر نوع) | عمومی | فقط کتاب‌های فیزیکی یا PDF |
| ارجاع علمی معتبر | ✅بله | ❌نه | ✅بله (فقط کتاب) |
بررسی صحت کد DOI
برای بررسی یا دسترسی به یک DOI، کافی است آن را در انتهای لینک زیر قرار دهید:
نتیجه‌گیری
کد DOI را می توان به نوعی، آدرس دقیق و منحصربفرد مقالات و آثار علمی در فضای دیجیتال دانست. این کد، نقش حیاتی در ارجاع‌دهی علمی و دسترسی پایدار به محتوای دیجیتال دارد.
با وجود تحریم‌ها، راه‌هایی برای دریافت کد DOI از طریق ناشران واسطه وجود دارد که معمولاً نشریات داخلی راهی برای دریافت کد DOI پیدا می‌کنند.
اگر شما بعنوان محقق و نویسنده به دنبال ارتقای کیفیت مقالات علمی خود هستید و یا ناشر مجله هستید، استفاده از شناسه دیجیتال DOI را جدی بگیرید.