شرایط مقالات موظفی دکتری دانشگاه آزاد

یکی از مهم‌ترین الزامات دوره دکتری تخصصی در دانشگاه آزاد اسلامی، نگارش و چاپ مقاله علمی بر اساس رساله دانشجو است. در سال‌های اخیر، با اجرای طرح «نظام پایش آزاد» و ابلاغ بخشنامه‌های جدید پژوهشی، ساختار و شرایط مربوط به مقالات موظفی تغییرات قابل توجهی کرده است. این مقاله، به‌صورت جامع به بررسی این شرایط جدید، مسیرهای مجاز، نکات کلیدی، تبصره‌ها و تفاوت‌های موجود در انواع مسیرها خواهد پرداخت.

مسیرهای ارائه مقاله برای دانشجویان دکتری

مسیر اول: مسیر پژوهش‌محور (سنتی)

در این مسیر که بیشتر برای دانشجویانی است که رساله آن‌ها در خارج از نظام پایش تعریف شده:

• حداقل دو مقاله علمی‌پژوهشی استخراج‌شده از رساله دکتری (یا دو مقاله در مجلات 2.5 امتیازی یا یک مقاله در مجله 5 امتیازی نمایه دار)
• مجموع امتیاز این دو مقاله حداقل 5 امتیاز پژوهشی باشد
• برای گروه های تحصیلی مهندسی و کشاورزی یکی از این مقالات باید در مجلات دارای نمایه JCR (Q1,2,3,5) یا Scopus (SJR Q1,2) باشد. در واقع مقاله اول که برای پیش دفاع ارائه می شود باید در این مجلات نمایه دار خارجی باشد.
• دانشجو باید مقالات را به تأیید استاد راهنما و گروه برساند
• برای گروه های تحصیلی مهندسی و کشاوزی، مقاله دوم می‌تواند در نشریات داخلی معتبر چاپ شود، به شرط داشتن اعتبار علمی‌پژوهشی
• با ارائه 5 امتیاز پژوهشی، دانشجویان کلیه رشته های تحصیلی، مجوز پیش دفاع و دفاع نهایی را می گیرند اما نمره رساله از 17 محاسبه می شود که برای اینکه بتوانند از 20 نمره بگیرند نیاز به ارائه مقاله سوم 2.5 امتیازی دارند.
• دانشجویان می توانند بجای مقاله، دستاوردهای دیگر پژوهشی مرتبط با رساله مانند ارائه مقاله (پوستر و سخنرانی) در همایشهای معتبر ملی و بین المللی، ثبت اختراع، چاپ کتاب دانشگاهی، کرسی های تخصصی و ترویجی و تولید محصول دانش بنیان را ارائه کنند. 

مسیر دوم: مسیر درون‌زای پژوهشی (نظام پایش آزاد)

در این مسیر، دانشجو عنوان رساله خود را از میان موضوعات سامانه پایش آزاد انتخاب می‌کند. الزامات این مسیر:

• شرکت در پیش‌دفاع متمرکز منطقه‌ای
• ارائه حداقل یک مقاله علمی‌پژوهشی داخلی  + ارائه مقاله در کنفرانس ملی معتبر
• کسب حداقل 5 امتیاز پژوهشی از مجموعه مقالات

معیار امتیازدهی به مقالات پژوهشی

مطابق آیین‌نامه‌های پژوهشی، هر مقاله بر اساس نوع نمایه، رتبه نشریه، سطح علمی، و تعداد نویسندگان، دارای امتیاز متفاوتی است:

بر اساس بخشنامه شماره 1184 مورخ مرداد 1403 و دیگر مصوبه ها، مقالات زیر به عنوان مقاله موظفی پذیرفته نمی‌شوند:

• مقالات نمایه ESCI (حتی اگر در Clarivate باشند). در مقابل نمایه های SSCI, SCI, SCIE مورد قبول است.
• مقالات در نشریات نامعتبر یا مشکوک (blacklist)
• مقالاتی که مرتبط با موضوع و محتوای رساله دکتری دانشجو نیستند
• مقالاتی که اسامی دانشجو و استاد راهنما و مشاور در انها با ترتیب مشخص دانشگاه آزاد، ذکر نشده است.
• مقالاتی که در آنها نویسنده مسئول، شخصی به غیر از استاد راهنما هست.
• مقالات بدون تأییدیه استاد راهنما
• مقالاتی که قبل از تاریخ تصویب پروپزال، اکسپت شده اند.
• مقالاتی که به هر دلیل بعد اکسپت، چاپ نشده اند.

شرایط معافیت از چاپ مقاله در نشریه

در شرایط خاص، دانشجویان دکتری می توانند 5 امتیاز پژوهشی را بجای ارائه اکسپت و چاپ مقالات، از طریق دیگر دستاوردهای مرتبط با رساله ارائه دهند که لیست و امتیاز دقیق این آیتمها در جدول زیر آورده شده است:

با اعمال اصلاحات اخیر در نظام پژوهشی دانشگاه آزاد، مسیرهای منعطف‌تری برای چاپ مقاله در اختیار دانشجویان دکتری قرار گرفته است. هرچند به دلیل ابهامات و تفسیرهای مختلفی که از بخش نامه جدید شده است، واحدهای مختلف دانشگاه آزاد همچنان از روش قبلی و ارائه 2 مقاله علمی پژوهشی بیشتر استقبال می کنند. با این حال، رعایت اصول علمی، انتخاب نشریه معتبر، و هماهنگی کامل با استاد راهنما و گروه آموزشی همچنان شرط اصلی عبور موفق از مرحله دفاع نهایی است.

دانشجویان باید قبل از اقدام به ارسال مقاله، اعتبار آن را از طریق سامانه‌های رسمی استعلام کنند و از مشاوره پژوهشی بهره ببرند.