دفاع از رساله دکتری یکی از مهم‌ترین و حساس‌ترین مراحل پایانی تحصیل در مقطع دکتری است که موفقیت در آن، پیش‌نیاز دریافت مدرک نهایی به‌شمار می‌آید.
در دانشگاه آزاد اسلامی، این فرآیند طی دستورالعمل‌ها و بخشنامه‌های مشخصی انجام می‌شود که هرساله ممکن است به‌روزرسانی‌هایی داشته باشد.
در این راهنما، تمامی اطلاعات موردنیاز برای دفاع از رساله دکتری در سال تحصیلی ۱۴۰۳–۱۴۰۴ به‌صورت کامل و به‌روز ارائه شده است.
محورها و مراحل اصلی در فرآیند دفاع
۱. آشنایی با آخرین بخشنامه‌ها و الزامات
دانشجویان دکتری باید پیش از هر اقدامی، با آخرین آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های پژوهشی دانشگاه آزاد آشنا شوند. این بخشنامه‌ها مواردی همچون ساختار نگارشی رساله، نحوه پذیرش مقالات علمی، روند اخذ مجوز پیش دفاع و دفاع نهایی را مشخص می‌کنند.
۲. فرآیند پیش‌دفاع دکتری
جلسه پیش‌دفاع فرصتی است برای ارائه اولیه پژوهش و دریافت بازخورد از داوران و اساتید، که دانشجو را برای دفاع اصلی آماده می‌کند.
شرایط برگزاری این جلسه عبارت‌اند از:
- اخذ پذیرش مقاله یا ارائه نسخه چاپ‌شده آن
- دریافت فرم صورتجلسه پیش‌دفاع از واحد پژوهشی دانشکده
- تهیه حداقل ۴ نسخه از پروپوزال نهایی با امضای استاد راهنما
- تکمیل و ارسال فرم‌های مربوط به تقاضای برگزاری پیش‌دفاع
- حضور اساتید راهنما، مشاور، ناظر و داور داخلی در جلسه
نکته: دانشجو باید حتماً موارد خواسته‌شده را طبق رویه واحد دانشگاهی خود پیگیری کند.
۳. شرایط اخذ مجوز دفاع نهایی
- تکمیل فرم درخواست دفاع حداقل ۲۱ روز پیش از جلسه
- ارائه تأییدیه پیش‌دفاع به همراه مقاله علمی چاپ‌شده
- تحویل مدارک به گروه آموزشی و اخذ تأیید نهایی از معاونت تحصیلات تکمیلی
- نصب آگهی رسمی جلسه دفاع دست‌کم یک هفته پیش از برگزاری در دانشکده
۴. ارزیابی و نمره‌دهی به رساله
ارزیابی رساله دکتری بر اساس شاخص‌های علمی و نگارشی انجام می‌شود:
- عالی: ۱۹ تا ۲۰
- بسیار خوب: ۱۷.۵ تا ۱۸.۹۹
- خوب: ۱۶ تا ۱۷.۴۹
- غیرقابل قبول: کمتر از ۱۶
۵. مدارک لازم پس از دفاع و فرآیند فارغ‌التحصیلی
- فرم تسویه حساب دانشگاه
- نسخه نهایی رساله با جلد گالینگور (مشکی)
- CD شامل فایل PDF و Word رساله
- صفحه امضاشده منشور اخلاق پژوهش و تعهد اصالت اثر
- تأییدیه نهایی مقاله از سوی استاد راهنما، مدیر گروه و معاون پژوهشی
۶. تغییرات جدید: تک‌مرحله‌ای شدن فرآیند دفاع
بر اساس اطلاعیه بهمن ۱۴۰۲، پس از دفاع و دریافت نمره قبولی دیگر نیازی به ارائه مجدد مقاله برای فارغ‌التحصیلی نیست.
۷. نکات مهم اجرایی
حضور دانشجو در جلسه دفاع الزامی است.
هرگونه تغییر زمان دفاع باید حداقل ۷۲ ساعت زودتر اطلاع داده شود.
نسخه چاپی و الکترونیکی رساله باید با فرمت دانشگاه مطابقت داشته باشد.
۸. معرفی سامانه‌ها و منابع کلیدی
سامانه پژوهشیار (https://ris.iau.ac.ir): ثبت و پیگیری پروپوزال و پایان‌نامه
سامانه فیپا کتابخانه ملی: https://fipa.nlai.ir
سایت ایرانداک: https://iranDoc.ac.ir
سامانه بارگذاری پایان‌نامه‌ها: https://thesis.iau.ac.ir
۹. روش‌های مرسوم دفاع
دفاع متمرکز: با حضور داوران مشخص در دانشگاه واحد مرکزی یا مناطق معین، طبق زمان‌بندی اعلامی.
پایش آزاد: با مدیریت و هماهنگی استاد راهنما و گروه تخصصی بدون نیاز به داوران از تهران؛ مناسب واحدهای خارج از مرکز یا دارای مجوز خاص.
چک‌لیست مدارک و اقدامات دانشجو
✅ تکمیل پروپوزال نهایی با تأیید استاد راهنما
✅ اخذ پذیرش یا چاپ مقاله علمی معتبر
✅ ثبت درخواست پیش‌دفاع در پژوهشیار
✅ تهیه و ارسال فرم‌های پیش‌دفاع به دانشکده
✅ شرکت در جلسه پیش‌دفاع
✅ ثبت درخواست دفاع نهایی
✅ ارسال رساله نهایی برای داوران
✅ هماهنگی و برگزاری جلسه دفاع
✅ تحویل نسخه نهایی رساله با مدارک موردنیاز
✅ پیگیری تسویه حساب و دریافت گواهی موقت فارغ‌التحصیلی
برای اطلاعات بیشتر یا دریافت مشاوره تخصصی:
سامانه گلستان:
پشتیبانی پژوهشیار: