اصول نگارش و طراحی پرسشنامه
اصول طراحی پرسشنامه ای که خوب است به طور کلی بر سه محور اصلی استوار می‌باشد. نخستین محوری که باید به آن توجه بسیاری شود نگارش پرسش‌ها است. محور دوم هم مربوط به چگونگی درجه‌بندی و دسته‌بندی پاسخ‌هایی می‌باشد که مربوط به پرسشنامه می‌باشد. سومین محور هم مربوط شکل ظاهری پرسشنامه می‌باشد. هر سه محوری که بیان کردیم مسایل بسیار مهم در طراحی پرسشنامه به شمار می‌رود که جهت‌گیری‌های آن‌را انجام می‌دهد و آنها را به حداقل می‌رساند.
اصول نگارش و طراحی پرسشنامه
اصولی که در نگارش پرسشنامه وجود دارد بسیار زیاد می‌باشد ولی باید بدانید برخی از مهمترین آنها که شما باید با برخی از آنها آشنایی داشته باشید عبارتند از:
درست بودن محتواهایی که در پرسشنامه وجود دارد یکی از مهمترین اصولی می‌باشد که باید در طراحی پرسشنامه رعایت شود. در واقع شما باید به خوبی بدانید اگر محتواهای به کار برده شده رد پرسشنامه درست و اصولی نباشد هرگز مخاطب نخواهد داشت و ارزش آن هم کاهش پیدا می‌کند.
چگونگی نگارش پرسش‌هایی که در پرسشنامه وجود دارد هم از مواردی می‌باشد که باید به آن توجه بسیاری داشته باشید. دشواری زبان به کار رفته شده در پرسشنامه باید بسیار کم باشد، در غیر این صورت امکان دارد مخاطبان نتوانند پاسخ مناسبی را از پرسش‌ها دریافت کنند.
شکل ظاهری و نوع پرسش‌های مطرح شده در پرسشنامه دارای اهمیت بسیار زیادی می‌باشد و باید به آن هم توجه شود. اگر نوع پرسش‌ها به نحوی باشد که هر فردی در آن حوزه بتواند آنها را درک کند، باید بدانید استانداردهای مشخص شده برای آنها رعایت شده است. شکل ظاهری پرسش‌ها هم دارای اهمیت بسیار زیادی می‌باشد که باید به آن توجه زیادی شود.
- تقدم و تاخری که در پرسش‌های پرسشنامه وجود دارد بسیار مهم می‌باشد و باید برای طراحی پرسشنامه به این نکته هم توجه بسیار زیادی شود.
یکی از اصول دیگری که در طراحی کردن پرسشنامه باید رعایت شود اطلاعات شخصی می‌باشد که از پاسخ دهنده آنها را درخواست می‌کنید. طراحی پرسش‌هایی که مربوط به اطلاعات شخصی پاسخ دهنده می‌باشد باید بسیار با دقت انجام شود تا افراد بتوانند به راحتی به آنها پاسخ دهند.
انواع پرسش‌ها در طراحی پرسشنامه
افرادی که طراحی پرسشنامه را انجام می‌دهند باید بدانند که پرسش‌ها انواع مختلفی دارند و هر یک از آنها هم دارای استانداردهای مشخص شده‌ای می‌باشند. بر همین اساس شما باید به خوبی با انواع پرسش‌ها آشنایی داشته باشید که آنها عبارت هستند از :
همین حالا با مؤسسه ایران‌تز تدبیرساز تماس بگیرید و از مشاوره کارشناسان رایگان این مجموعه بهره‌مند شوید.
02140220450
 |
1. پرسش‌های مبهم
برخی از پرسش‌هایی که دو وجهی هم نمی‌باشند امکان دارد تا حدودی مبهم نگاشته شوند. در این صورت فردی که پاسخ دهنده می‌باشد معنای آنها را به خوبی درک نمی‌کند و نمی‌تواند پاسخ دقیقی بدهد. به عنوان مثال اگر شما از فردی بپرسید تا چه حد خوشحال می‌باشد او در جواب دادن تردید خواهد کرد، چرا که به خوبی نمی‌داند منظور شما چه می‌باشد و خوشحالی را باید از نظر کار و یا زندگی معنا کند. بنابراین برای طراحی پرسشنامه این دسته از سوال‌ها هرگز نباید مطرح شود چرا که به طور قطع پاسخ دهنده پاسخ درستی ارائه نمی‌دهد.
2. پرسش‌هایی که مبتنی بر یادآوری گذشته می‌باشد
برخی از پرسش‌ها امکان دارد که پاسخ دهنده را به یاد گذشته بیاورد و او به سمتی هدایت شود که مورد نظر پژوهشگر می‌باشد. گزینه‌هایی که برای این دسته از پرسش‌ها مطرح میشود آری و یا خیر می‌باشد، به همین دلیل باید آنها را با دقت بسیار بیشتری مطرح کنید تا پاسخ‌دهنده پاسخ صحیحی را ارائه دهد. این مسئله که طراح پرسش‌ها در زمینه طراحی پرسشنامه تخصص داشته باشد اهمیت بسیار زیادی دارد در غیر این صورت بدون شک در این امر نمی‌تواند موفقیت کافی به دست آورد. او باید بهترین پرسش‌ها را مطرح کند تا پاسخ‌دهنده بدون تردید به آنها پاسخ دهد.
3. پرسش‌هایی که بار عاطفی دارند
نوع دیگری از پرسش‌هایی که در طراحی پرسشنامه مطرح میشود آن‌هایی هستند که با عواطف و احساسات فرد آمیخته می‌گردد. اینکه در پرسش‌ها صحبتی از دوست داشتن و علاقه وجود داشته باشد دلیل بر این امر نیست که پرسش‌ها عاطفی هستند، بلمه کلماتی مانند اعتصاب و انتقام هم عاطفی به شمار می‌روند. این دسته از پرسش‌ها یکی از ویژگی‌های اصلی که همراه با خود دارند این است که سو‌گیری آنها بسیار شدید است.
بر این اساس این دسته از پرسش‌ها برای هر حوزه‌ای نباید مورد استفاده قرار گیرد و تنها در برخی از حوزه‌ها شما می‌توانید از آنها استفاده کنید. فردی که پرسشنامه را طراحی می‌کند به خوبی می‌داند باید چه نوع پرسش‌هایی را در هر یک از حوزه‌ها مطرح کند تا پاسخی مناسب از آنها دریافت نماید.
نکاتی در طراحی پرسشنامه
برای طراحی پرسشنامه فردی که آن‌را طراحی می‌کند باید به برخی از نکات کلی توجه داشته باشد تا بتواند بهترین پرسشنامه را مطرح کند. برخی از این قوانین و نکات که طراح پرسشنامه باید به آنها دقت داشته باشد و رعایت کند عبارت می‌باشد از :
1. استفاده از لغات مفهوم
لغاتی که برای طراحی پرسش‌ها مورد استفاده قرار می گیرند باید خوانا و مفهوم باشند. شما نمی‌توانید از لغاتی استفاده کنید که خوانایی نداشته باشند و پاسخ دهنده نتواند به آنها پاسخ دهد. برخی از لغات هستند که پیچیدگی‌های زیادی را به همراه‌شان دارند و به همین دلیل هر پاسخ دهنده‌ای نمی‌تواند به آنها پاسخ دهد. بنابراین باید تلاش شود که لغات برای فردی که پاسخ دهنده است مفهوم باشد.
2. توجه به چارچوب مکانی و زمانی
یکی از نکات بسیار مهمی که در طراحی پرسشنامه اهمیت زیادی دارد و باید به آن توجه بسیاری داشته باشید این است که چارچوب مکانی و زمانی برای پرسش‌ها در نظر گرفته شود. فردی که پرسش‌ها را طراحی می‌کند باید به این مسئله توجه بسیاری داشته باشد. اینکه آن پرسش‌ها برای چه حوزه‌ای مطرح میشود و چه میزان زمان برای جواب دادن به آنها نیاز دارد دارای اهمیت بسیار زیادی می‌باشد و طراح پرسش‌ها باید به این مورد مهم توجه بسیار زیادی داشته باشد
3. ترتیب‌بندی پرسش‌ها
یکی از نکات بسیار مهمی که در طراحی پرسشنامه و هر نوع پرسشنامه‌ای در تمامی حوزه‌های فعالیتی باید رعایت شود این است که پرسش‌ها ابتدا راحت باشند و سپس دشواری آنها در طول شماره‌بندی سخت‌تر شود. اینکه افراد پاسخ دهنده با اولین پرسش سخت مواجه شوند بدون شک برایشان ناامیدی به همراه خواهد داشت و دیگر نمی‌توانند پرسش‌های دیگر پرسشنامه را پاسخ دهند. به همین دلیل فردی که پرسشنامه را طراحی می‌کند باید در ابتدا پرسش‌هایی که راحت‌تر است را عنوان کند و سپس آن دسته از پرسش‌هایی را که دشواری بیشتری دارند را بیاورد.
4. استفاده از سوالات کوتاه
اینکه طراح پرسشنامه بخواهد پرسش‌های طولانی را در پرسشنامه مطرح کند بدون شک کار درستی نمی‌باشد، چرا که پاسخ دهنده شاید برایش دشوار باشد آن‌را پاسخ دهد. بر همین اساس بهتر است تنها از پرسش‌هایی استفاده شود که کوتاه هستند، در این صورت پاسخ‌دهنده با دقت بیشتری پرسش را می‌خواند و می‌تواند به راحتی جواب آن‌را پیدا کند. این مسئله که پاسخ دهنده مشتاق مطالعه پرسش‌ها باشد اهمیت بسیار زیادی دارد و شما تنها با مطرح کردن پرسش‌های کوتاه می‌توانید به این هدف برسید.
5. پاسخ‌های روشن
برخی از پرسش‌ها هستند که فرد پاسخ دهنده را به سمت پاسخ‌هایی که خاص می‌باشند هدایت می‌کند. این دسته از پرسش‌ها هرگز نباید در طراحی پرسشنامه مطرح شوند و استفاده کردن از آنها کار بسیار غلطی می‌باشد. فردی که طراح پرسشنامه می‌باشد باید تنها از پرسش‌هایی در متن استفاده کند که پاسخ آنها روشن می‌باشد و فرد بعد از خواندن پرسش بتواند گزینه مورد نظر را انتخاب کند. اگر دشواری پرسش زیاد باشد باید بین این 4 گزینه شباهت زیادی برقرار شود ولی اگر پرسش آسان است باید بین 4 گزینه پاسخ‌دهنده بتواند بهترین پاسخ را ارائه دهد.
.jpg) |
6. توجه به ترتیب سوال‌ها
اگر می‌خواهید از طراحی پرسشنامه بهترین نتیجه را دریافت کنید بهتر است به آرایش و ترتیب پرسش‌ها توجه بسیار زیادی داشته باشید. اینکه پرسش‌ها درهم باشند و هر یک از آنها بدون اینکه مورد بررسی قرار‌گیرند در شماره‌بندی پرسشنامه آورده شوند بدون شک جذابیتی نخواهد داشت. به همین دلیل فردی که طراح پرسشنامه می‌باشد باید ترتیب و آرایش پرسش‌هایی را که در پرسشنامه قرار می‌گیرد را به درستی رعایت کند.
7. استفاده از ابزارهای انگیزشی
یکی از مهمترین نکاتی که به شما کمک می‌کند بهترین طراحی پرسشنامه را انجام دهید این است که از ابزارهای انگیزشی استفاده کنید. این دسته از ابزارها به شما کمک می‌کند که نرخ ارجاع کردن پرسشنامه طراحی شده را تا حد بسیار زیادی بالاتر ببرید. به همین دلیل بهتر است در مورد ابزارهای انگیزشی تحقیق کنید تا یکی از بهترین آنها را مورد استفاده قرار دهید و بتوانید به عنوان یکی از بهترین طراحان پرسشنامه شناخته شوید.
8. بررسی کیفیت محتوای پرسشنامه
بعد از اینکه طراحی پرسشنامه انجام شود، طراح پرسشنامه باید برای بررسی کیفیت و روان بودن پرسش‌ها اقدام کند. در واقع اینکه شما کارتان به پایان برسد به این معنی نمی‌باشد که دیگر آن را کنار بگذارید بلکه باید بیشتر دقت داشته باشید و یک بار دیگر آن را مورد بررسی قرار دهید. زمانی که شما پرسشنامه را یک بار پس از طراحی مطالعه کنید با اشتباهات خود آشنا می‌شوید و می‌توانید آنها را اصلاح کنید.